Kilise Osmanlı Sultanı Fatih’in İstanbul’u eline geçirmesiyle birlikte cami olarak kullanılmaya başlanmıştır. Böylece Fatih’in (İS 1451-1481) saltanatı sırasında inanç değişimine bağlı olarak kilise yeni düzenlemeler yapılmıştır.
Ayasofya Camii’nin II. Selim devrine gelinceye kadar etrafı birçok bina ile dolmuştur. Bu yoğun yapılaşma Ayasofya Camii ‘nde hasarlara neden olmuştur. II. Selim, Mimar Sinan’ın önderliğinde Ayasofya Camii’nde kapsamlı onarımlar başlatmıştır. Uzun süren bu onarımlar III. Murad’ın saltanatının ilk yıllarında tamamlanmıştır. Bu imar hareketleri sırasında yapıyı çevreleyen gecekonduların yıktırılıp civarının temizlenmesinden sonra bahçe duvarı inşa edilmiştir.
Ayasofya çevre düzenlemesine dair fikir verebilecek en erken görsel veriler, 1681 tarihli Grelot’a ait resimlerdir. Ayasofya’ya güneyden çevreleyen bahçe duvarlarının bugünküne benzer bir sınır oluşturduğu gözlemlenen çizimlerde, o döneme dek henüz yok olmamış avlusu (atrium) da görülmektedir.
Abdülmecid devrinde, geniş bir tamir-bakım çalışmasına Gaspare Trajano Fossati tarafından başlanmıştır. Bu çalışmada Gaspare Trajano Fossati kardeşi Giuseppe Fossati ile beraber yer almıştır. Bu çalışma kapsamında avluyu çeviren duvar ve demir parmaklıklar da yenilenmiştir.
Yüzyıllar boyunca varlığını sürdüren Ayasofya ve bahçesi birçok kez bakım ve onarım görmüştür. Bu bakım ve onarım çalışmalarından biri olarak firmamız tarafından belgelenen ve projelendirilen çalışmada Ayasofya Bahçesi’nin döşemeleri ve bahçe duvarlarının kuzey, doğu ve güney yönlerindeki Fossati duvarlarının mevcut hali belgelenmiş ve projelendirilmiştir. Proje alanlarının 3B tarama cihazı ile lazer tarama yöntemi ile ölçümü alınmıştır. Ayrıca zemin çalışmasında jeoradar taramaları yapılmış ve altyapı projeleri hazırlanmıştır. Ölçüm yapılan yüzeylere ait hazırlanan krokilerin yerinde kontrolü yapılarak taramadan kaynaklanabilecek ölçü hatalarının oluşmasının önüne geçilmesi sağlanmıştır.
Sayısal ortam çalışma safhasında, 3B taramadan elde edilen ortofoto görüntüler üzerine fotoğraflar çakıştırılarak ve yerinde yapılan kontroller ile yüzeydeki bozulmaların doğru tespit edilmesi sağlanmıştır. Yapılan bu çalışmalar ile proje alanlarının rölöve, hasar analizi ve malzeme analizi projeleri hazırlanmış ve bilim kurulunun danışmanlığında raporları hazırlanmıştır.
Hazırlanan hasar analizi projesi, çeşitli laboratuvarlar ile yapılan ortak çalışmalar ve testler ile bahçenin bakım ve onarımı için ihtiyaç duyulan müdahale yöntemleri belirlenmiş ve projelendirilmiştir. Yaklaşımın; özgün yapıya zarar verici müdahalelerden kaçınarak, uluslararası koruma-onarım ilke ve tekniklerinin uygulandığı projelendirme aşaması ile beraber yine bilimsel kurulun danışmanlığında müdahale raporu hazırlanmıştır.
